1.7.7 Algemene dekkingsmiddelen

De gemeente heeft een aantal algemene dekkingsmiddelen die de gemeente naar eigen inzicht mag aanwenden. Deze inkomsten zijn voor een belangrijk deel niet beïnvloedbaar. Daarbij kan worden gedacht aan de uitkeringen uit het gemeentefonds. Voor een deel kan de gemeente de omvang zelf bepalen. Dit gedeelte wordt afgebakend door het eigen belastinggebied. De gemeentelijke belastingen kennen in tegenstelling tot de retributies, zoals het rioolrecht en de afvalstoffenheffing, geen vooraf bepaald bestedingsdoel. In de Gemeentewet is vastgelegd welke belastingen een gemeente mag heffen.

Hieronder zijn in een overzicht de algemene dekkingsmiddelen (bedragen x € 1.000) van de gemeente Halderberge opgenomen.

Hieronder worden de verschillende onderdelen verder toegelicht.

1. Onroerende zaakbelasting

De gerealiseerde opbrengst van de onroerende zaakbelastingen bedraagt voor 2021 € 7.528.000. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de paragraaf lokale heffingen.

2. Uitkeringen Gemeentefonds

Onder de uitkeringen uit het Gemeentefonds vallen de algemene uitkering, de decentralisatie-uitkeringen en de integratie-uitkeringen (op het gebied van het sociaal domein en inburgering). Omdat de uitkeringen uit het Gemeentefonds (en dan met name de algemene uitkering) veelal in een later jaar definitief worden vastgesteld dan waarop ze betrekking hebben, worden er in de gemeentelijke administratie en de P&C-documenten van een bepaald boekjaar (lees: 2021) ook de wijzigingen van de uitkeringen uit voorgaande jaren verantwoord.

Normeringsmethodiek

Met ingang van 2018 is de omvang van het Gemeentefonds gekoppeld aan de totale rijksbegroting (met uitzondering van enkele posten, zoals het Gemeentefonds zelf en het macrobudget BUIG) en dus niet meer aan een deel van de rijksbegroting (de zogeheten netto gecorrigeerde rijksuitgaven). Deze koppeling aan de accresrelevante rijksuitgaven, ook wel trap op trap af systematiek of normeringssystematiek genoemd, houdt in dat de omvang van het Gemeentefonds meebeweegt met de (accresrelevante) rijksuitgaven..

Naar aanleiding van de uitbraak van het coronavirus en de daarmee verband houdende contactbeperkende maatregelen heeft het kabinet, in overleg met de VNG, in het voorjaar van 2020 besloten om het accres (mutatie van de omvang) van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds voor de jaren 2020 en 2021 te bevriezen op basis van de stand van de Voorjaarsnota 2020 van het Rijk. Dit betekent dat de stand van de meicirculaire 2020 voor wat betreft de omvang van het Gemeentefonds voor de jaren 2020 en 2021 vaststaat. Er vindt geen nacalculatie meer plaats op basis van de gerealiseerde (accresrelevante) rijksuitgaven over deze jaren. Voor de jaren 2020 en 2021 is dan ook de door onszelf gecreëerde behoedzaamheidsreserve van € 200.000 komen te vervallen.

Verdeelsystematiek

De middelen van de algemene uitkering worden via een systeem van verdeelmaatstaven over de gemeenten verdeeld. Het uitgangspunt van het huidige verdeelsysteem is dat elke gemeente in staat wordt gesteld om een gelijkwaardig voorzieningenniveau te realiseren bij een gelijke belastingdruk (het zogeheten derde aspiratieniveau).

Nieuw verdeelmodel

Omdat het huidige verdeelsysteem niet meer goed aansluit bij de gemeentelijke uitgaven en er, ook vanuit de gemeente, de wens is het verdeelsysteem eenvoudiger, beter uitlegbaar te maken is er in opdracht van de beheerders van het Gemeentefonds onderzoek gedaan naar een nieuw verdeelmodel. In de eerste helft van 2021 hebben de beheerders van het Gemeentefonds een concept voorstel voor een nieuwe verdeling van de algemene uitkering opgesteld. Dit voorstel oogstte echter veel kritiek vanuit groepen gemeenten (die er in het concept voorstel op achteruit gingen), de Raad voor het Openbaar Bestuur (hierna: ROB) en de VNG. Vervolgens is er medio 2021 een nieuw verdeelvoorstel gepresenteerd, dat vervolgens later nog geactualiseerd is met actuelere basisgegevens (2019). Op het geactualiseerde, aangepaste voorstel heeft de ROB zich wederom kritisch uitgelaten (met name over het onderdeel sociaal domein) evenals de VNG. Mogelijk wordt het geactualiseerde verdeelvoorstel nog op een aantal onderdelen aangepast. De nieuwe verdeling van de algemene uitkering zal naar verwachting op zijn vroegst in het jaar 2023 worden ingevoerd. De gemeente Halderberge gaat er op basis van de laatste informatie op achteruit (ca. -/- € 16 á -/- € 19 per inwoner). Zoals gebruikelijk geldt er een overgangsperiode waarbij het nadeel of voordeel voor een gemeente maximaal € 15 per inwoner per jaar bedraagt. Ook is het voorstel om het nadeel of voordeel te maximeren op € 60 per inwoner.

Verschillen raming en realisatie uitkeringen Gemeentefonds

In de Slotwijziging 2021 is de raming van het Gemeentefonds voor de laatste keer in 2021 bijgesteld. Dit is ook het laatste bijstelmoment voor de begroting. In de Jaarrekening 2021 geven wij u een actueel overzicht van de (verwachte) uitkeringen uit het Gemeentefonds over het jaar 2021 en de jaren daarvoor. De mutaties ten opzichte van de stand van de Slotwijziging 2021 worden in deze jaarrekening toegelicht. Deze mutaties zijn het gevolg van de decembercirculaire 2021 en de laatste specificaties van de algemene uitkering over 2021 en voorgaande jaren. Voor een uitgebreide toelichting van de begrotingsmutaties tot en met de Slotwijziging 2021 verwijzen wij u naar de Zomernota 2021, de Najaarsnota 2021 en de Slotwijziging 2021.

In onderstaande tabel treft u voor de diverse uitkeringen uit het gemeentefonds over 2021 en voorgaande jaren een overzicht aan van de oorspronkelijke ramingen in de begroting 2021, de begrotingsmutaties of -wijzigingen gedurende het jaar 2021 tot en met de Slotwijziging 2021, de mutaties ten opzichte van de Slotwijziging 2021 en de laatste stand van de ramingen (bedragen x € 1.000).

Algemene uitkering 2021

De algemene uitkering over 2021 komt ten opzichte van de raming in de Slotwijziging 2021, per saldo, afgerond € 418.000 hoger uit (derde kolom bovenstaande tabel). Hiervan heeft afgerond € 138.000 betrekking op het aanvullende compensatiepakket medeoverheden corona dat in de decembercirculaire 2021 bekend is gemaakt. Het kabinet heeft eind vorig jaar besloten om aan gemeenten via de algemene uitkering extra middelen beschikbaar te stellen voor het in stand houden van de lokale en regionale culturele sector en de meerkosten en inhaalzorg sociaal domein (Wmo en jeugdzorg). Via het verdeelsysteem worden deze extra rijksmiddelen verdeeld over de gemeenten.

In reactie op het rapport Ongekend onrecht van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (hierna: POK) heeft het kabinet tot en met 2027 € 150 miljoen per jaar beschikbaar gesteld voor het verbeteren van de dienstverlening van gemeenten voor alle mensen. Hiervan wordt voor het jaar 2021 € 124 miljoen beschikbaar gesteld via het gemeentefonds, waarvan € 109 miljoen via de algemene uitkering en € 15 miljoen via twee decentralisatie-uitkeringen (zie ook blz. 7 – 9 decembercirculaire 2021). Voor de gemeente Halderberge resulteert dit voor het jaar 2021 een hogere algemene uitkering van ca. € 150.000 (een deel hiervan heeft een incidenteel karakter).

Het Rijk heeft in de decembercirculaire ook extra, eenmalige rijksmiddelen aan het Gemeentefonds toegevoegd ter voorbereiding op de inwerkingtreding van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen en het aflopen van de subsidieregeling continuïteit cruciale jeugdzorg. In totaal gaat het om zo’n € 28,9 miljoen (voor Halderberge gaat het om een eenmalig bedrag voor het jaar 2021 van ca. € 44.000). Daar staat tegenover dat er in decembercirculaire 2021 ook middelen zijn onttrokken aan de algemene uitkering (Digid, BSN e.d.); voor Halderberge gaat het om een bedrag van ca. -/- € 12.000.

In de decembercirculaire 2021 hebben de beheerders van het gemeentefonds meegedeeld dat de uitkeringsfactor (vermenigvuldigingsfactor) over 2021 met één punt opwaarts is bijgesteld. Deze stijging is het gevolg van het vervallen van de zogeheten verdeelreserve. Voor de gemeente Halderberge resulteert deze opwaartse bijstelling van de uitkeringsfactor in een hogere algemene uitkering van afgerond € 28.000.

Tot slot zijn in de laatste specificaties van de algemene uitkering van het ministerie van BZK, die in de laatste twee maanden van 2021 zijn verschenen, de aantallen eenheden van een aantal verdeelmaatstaven (bebouwingsmaatstaven, inkomstenmaatstaven en bijstandontvangers) geactualiseerd. Deze actualisatie heeft voor onze gemeente geresulteerd in een, per saldo, hogere algemene uitkering van afgerond € 70.000.

Mutaties decentralisatie- en integratie-uitkeringen 2021

In de decembercirculaire 2021 zijn er extra rijksmiddelen beschikbaar gesteld ter compensatie van de exploitatieverliezen van de sociale werkbedrijven a.g.v. de contactbeperkende maatregelen (corona). Deze rijksmiddelen zijn toegevoegd aan de integratie-uitkering Participatiewet. De gemeente Halderberge heeft zo’n € 121.000 van het Rijk ontvangen, die rechtstreeks doorgesluisd zijn naar de WVS. Daarnaast heeft de gemeente Halderberge een bedrag van € 27.000 ontvangen aan aanvullende compensatie voor de gederfde toeristenbelasting c.a. over 2020 via een decentralisatie-uitkering. Voor inburgeraars die hun lening voor de inburgering (vrijwel) volledig hebben uitgeput, maar nog steeds inburgeringsplichtig zijn heeft Rijk in overleg met de VNG extra rijksmiddelen via een afzonderlijke decentralisatie-uitkering beschikbaar gesteld. In totaal is ca. € 3,4 miljoen voor het jaar 2021 beschikbaar gesteld; Halderberge ontvangt hiervoor in 2021 ca. € 3.000.

Tot slot heeft het Rijk extra rijksmiddelen aan gemeenten beschikbaar gesteld voor de informatievoorziening in voorbereiding op het nieuwe inburgeringstelsel. Deze rijksmiddelen zijn toegevoegd aan de integratie-uitkering inburgering (ca. € 17.000 voor onze gemeente).

Mutaties algemene uitkeringen voorgaande jaren

De beheerders van het Gemeentefonds melden in de decembercirculaire 2021 dat de uitkeringsfactor voor de algemene uitkering 2019 opwaarts bijgesteld wordt met 1,6 punt. De uitkeringsfactor voor het jaar 2019 staat daarmee nu definitief vast. De mutatie wordt veroorzaakt door nieuwe gegevens over de WOZ-capaciteit (inkomstenmaatstaven). Voor de gemeente Halderberge resulteert deze opwaartse bijstelling van de uitkeringsfactor in een hogere algemene uitkering 2019 van afgerond € 42.000.

Rijksmiddelen corona Gemeentefonds

Hieronder treft u een totaal overzicht aan van de extra middelen (bedragen x € 1.000) die het Rijk aan onze gemeente beschikbaar heeft gesteld ter compensatie van de financiële gevolgen verbonden aan corona voor het jaar 2021. Het overgrote deel van deze extra rijksmiddelen heeft een eenmalig karakter.

3. Treasury/dividend

De gemeente Halderberge bezit aandelen in enkele ondernemingen waar (bij een positief resultaat) een dividenduitkering van wordt genoten. Ieder jaar wordt het dividend verantwoord waartoe de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) in dat jaar heeft besloten. Over het algemeen is dat het dividend over het voorgaande jaar. De verschuldigde dividendbelasting wordt in eerste instantie door de betreffende onderneming ingehouden, maar de gemeente Halderberge kan deze terugvorderen van de Belastingdienst. Dat is in alle gevallen ook zo gebeurd.

In 2021 is dividend ontvangen van de volgende deelnemingen:

• BNG Bank NV: De AVA van de BNG heeft in 2021 besloten tot uitkering van het eerder toegekende dividend over 2019 en van het toegekende dividend over 2020.
  In december 2020 heeft de Europese Centrale Bank (ECB) de banken aanbevolen om tot 30 september 2021 af te zien van dividend of deze te beperken. Voor een dividenduitkering in de periode tot 30 september 2021 golden strikte voorwaarden: deze mocht maximaal 15% van de winst over 2019 zijn. Daardoor kon door de BNG bank op 19 maart 2021 toch een deel van het dividend over 2019 worden uitgekeerd. Na het vervallen van de restricties is op 4 oktober 2021 de rest van het toegekende dividend over 2019 uitgekeerd.
  
  Dit dividend bedroeg in totaal € 55.275 en was al als opbrengst in 2020 verantwoord. Tevens is toen ook het toegekende dividend over 2020 uitgekeerd. Dat bedroeg € 78.778 (€ 1,81 per aandeel). Vorig jaar was dat € 55.275 (€ 1,27 per aandeel).
• Saver NV: De AVA van Saver heeft in 2021 besloten tot een dividenduitkering van € 98.820 (€ 109,80 per aandeel). Vorig jaar was dat € 65.430 (€ 72,70 per aandeel). Tevens is in 2021 het tweede en laatste deel ontvangen van het extra dividend over 2018. Dit betrof inclusief dividendbelasting € 109.209. Het extra dividend was al als opbrengst verantwoord in 2020.
• Halderberge Borchwerf 2 BV: De AVA heeft op 13 september 2021 en op 24 december 2021 besloten tot een dividenduitkering van resp. € 1.525.000 en € 640.000. Het laatste dividend was niet geraamd en kon derhalve ook niet in de slotwijziging worden meegenomen.
• Borchwerf 2 BV: De AVA heeft op 2 november 2021 besloten tot een dividenduitkering van € 200.000. Dit dividend was niet geraamd en kon derhalve ook niet meer in de slotwijziging worden meegenomen.

Een toelichting op het onderdeel Treasury treft u aan in de paragraaf Financiering.